Mία ενδιαφέρουσα κινηματογραφική ταινία προβάλλεται το τελευταίο διάστημα στις αἴθουσες τῶν κινηματογράφων. Τίτλος της εἶναι «Η τελευταία συνεδρία τοῦ Φρόιντ». Αντιγράφομε τὴν ὑπόθεσι ἀπὸ τὸ διαδίκτυο: «Λονδίνο, 1939. Ο κόσμος βρίσκεται στο χείλος τοῦ πολέμου. Ὁ Σίγκμουντ Φρόϊντ ἔχει δραπετεύσει μὲ τὴν κόρη του ἀπὸ τὸ ναζιστικό καθεστὼς καὶ δέχεται ἐπίσκεψη ἀπὸ τὸν καθηγητή τῆς Ὀξφόρδης, Κ. Σ. Λιούις. Δύο ἀπὸ τὰ μεγαλύτερα μυαλὰ τοῦ 20ου αἰῶνα συμμετέχουν σὲ μιὰ μνημειώδη συνεδρία σχετικὰ μὲ τὴν πίστη στο μέλλον τῆς ἀνθρωπότητας, τὴν ὕπαρξη τοῦ Θεοῦ ἀλλὰ καὶ τὶς διαπροσωπικές τους σχέσεις».
Η ταινία βασίζεται σὲ θεατρικό ἔργο, τὸ ὁποῖο μὲ τὴν σειρά του ἐβασίσθη σὲ σύγγραμμα τοῦ Καθηγητοῦ Armand M. Nicholi τοῦ Πανεπιστημίου Harvard. Η ταινία περιγράφει μία φανταστική συνάντησι τῶν δύο αὐτῶν ἀνδρῶν, ἡ ὁποία θὰ μποροῦσε νὰ γίνῃ πραγματικότης τὸ ἔτος 1939, ὅταν ὁ Φρόϋντ ἔφυγε ἀπὸ τὴν Βιέννη ὡς ἐξόριστος στο Λονδίνο. Ἐκεῖ ὑπῆρχε ὁ νεαρός Λιούις, ὁ ὁποῖος ἤδη εἶχε μεταστραφεί στην χριστιανική πίστι καὶ άρχιζε νὰ γράφῃ καὶ νὰ ὁμιλῇ στὸ ραδιόφωνο περὶ τῆς πίστεως αὐτῆς καὶ τῆς ἀξίας της. Εἶναι μάλιστα τόσο μεγάλη ἡ ἐπίδρασις αὐτοῦ τοῦ προσώπου στην Βρετανία ἐκείνων τῶν χρόνων, ποὺ θεωρεῖται ἡ πλέον ἀναγνωρίσιμος φωνὴ γιὰ τοὺς Βρετανοὺς στο BBC μετὰ τὴν φωνὴ τοῦ Τσώρτσιλ κατὰ τὸ διάστημα τοῦ Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η ταινία ἀναφέρεται σὲ αὐτὴν τὴν φανταστική συνάντησι τῶν δύο ἀνδρῶν καὶ στὸν μεταξύ τους διάλογο, γεμᾶτο φιλοσοφικά ἐπιχειρήματα καὶ εὐφυολογήματα. Τοὺς δύο ρόλους ὑποδύονται καταξιωμένοι ήθοποιοί. Κάποιοι κριτικοί τοῦ κινηματογράφου ἐθεώρησαν ότι οἱ πυκνοί διάλογοι καὶ ἡ ἔλλειψις δράσεως καθιστούν κουραστικὴ τὴν ταινία. Πέραν ὅμως αὐτῶν τῶν τεχνικῶν αἰσθητικών προβλημάτων, τὸ γεγονὸς ὅτι στὶς ἡμέρες μας παράγεται κινηματογραφική ταινία με θέμα τὸν διάλογο μεταξύ πίστεως καὶ ἀπιστίας εἶναι ἀξιοσημείωτο καὶ ἐπαινετό. Με την ταινία αυτή ο κινηματογράφος ἐπανευρίσκει τον παιδαγωγικό καὶ καθοδηγητικό χαρακτῆρα του για μείζονα ζητήματα τῆς ζωῆς τῶν ἀνθρώπων.
Περισσότερο, ὅμως, θὰ σταθοῦμε στὸ ἀρχικὸ βιβλίο ἀπὸ τὸ ὁποῖο ἐδόθη ἡ ἀφορμὴ γιὰ τὴν ἔμπνευσι τῆς ταινίας. Τίτλος τοῦ βιβλίου εἶναι: Τὸ περὶ Θεοῦ ἐρώτημα: Ὁ διάλογος τοῦ Λιούις μὲ τὸν Φροϋντ γιὰ τὸν Θεό, τὴν ἀγάπη, τὸ σὲξ καὶ τὸ νόημα τῆς ζωῆς (The Question of God: C.S. Lewis and Sigmund Freud Debate God, Love, Sex, and the Meaning of Life)
Ὁ Καθηγητής Armand M. Nicholi ἐδίδαξε ἐπὶ εἶκοσιπέντε χρόνια ένα μάθημα ὡς διάλογο μεταξὺ ἑνὸς ἐκπροσώπου τῆς χριστιανικῆς πίστεως (τοῦ Λιούις) καὶ ἑνὸς ἐκπροσώπου τῆς ἀπιστίας (στὸ πρόσωπο τοῦ Φροϋντ). Μὲ τοὺς δύο αὐτοὺς ἐκπροσώπους ἤθελε νὰ διδάξῃ στοὺς φοιτητές του τὰ κύρια φιλοσοφικά ἐπιχειρήματα ἑκάστης πλευρᾶς.
Μετὰ ἀπὸ κάποια βιογραφικὰ στοιχεῖα γιὰ τοὺς δύο ἄνδρες, τὰ ὁποῖα ἐπέδρασαν καὶ στὶς ἰδέες τους, ἀναφέρεται στὰ ζητήματα τὰ οποία τοὺς ἀπασχόλησαν καὶ τις θέσεις τις οποίες υπερασπίσθησαν. Έτσι, ἀφιερώνει τὰ ἐπόμενα κεφάλαια στὰ ἐξῆς ζητήματα:
Δημιουργός: υπάρχει ἕνας εὐφυής σχεδιαστής του κόσμου;
Συνείδησις: Ὑπάρχει ένας κοινῶς ἀποδεκτὸς ἠθικὸς νόμος;
Η μεγάλη ἀπορία: Ποιος δρόμος ὁδηγεῖ στην πραγματικότητα;
Εὐτυχία: Ποιὰ εἶναι ἡ πηγὴ τῆς μεγαλυτέρας εὐχαριστήσεως στην ζωή;
Σέξ: Εἶναι ἡ ἐπιδίωξις τῆς ἡδονῆς ἡ μόνη σκοπιμότης;
Ἀγάπη: Εἶναι ὅλη ἡ ἀγάπη ὑποκατάστατο τοῦ σέξ;
Πόνος: Πῶς μποροῦμε νὰ σωθοῦμε ἀπὸ τὸ νὰ ὑποφέρωμε;
Θάνατος: Εἶναι ὁ μοναδικός μας προορισμός;
Ἡ διάρθρωσις τοῦ βιβλίου μᾶς βοηθῇ νὰ κατανοήσωμε ὅτι τὸ ζήτημα τῆς πίστεως ἢ τῆς ἀπιστίας δὲν ἀποτελεῖ μία λεπτομέρεια τῆς ζωῆς μας, ἀλλὰ μὲ βάσι τὴν ἀπάντησι τὴν ὁποία δίδομε σὲ αὐτὸ τὸ ἐρώτημα διαμορφώνονται καὶ ἀνάλογες στάσεις ζωῆς σὲ πολὺ βασικά θέματα Σὲ ὅλα τὰ ἀνωτέρω ἀναφερθέντα ζητήματα ἀντιπαραβάλλονται, μέσα ἀπὸ τὰ κείμενα τῶν δύο αὐτῶν χαρακτηριστικῶν ἐκπροσώπων τῆς πίστεως καὶ τῆς ἀπιστίας, οἱ ἀντιλήψεις τους. Ὁ ἀναγνώστης γνωρίζει κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπο πῶς βλέπει τὰ ζητήματα αὐτὰ ἕνας πιστὸς χριστιανὸς καὶ ἕνας ἄπιστος ἄνθρωπος. Να σημειωθῇ ἐπίσης ὅτι τὸ βιβλίο παραθέτει τὰ ἐπιχειρήματα ἑκάστης πλευρᾶς, χωρὶς νὰ λαμβάνη θέσι καὶ ἀφήνοντας στὸν ἀναγνώστη τὴν ἐπιλογὴ νὰ πεισθῇ ἀπὸ τὸν ἕνα ἢ τὸν ἄλλο συγγραφέα,
Τὸ βιβλίο προσφέρει πολλὰ ἐναύσματα γιὰ τὸν προβληματισμὸ καὶ τὴν ἀναζήτησι τῶν ἀνθρώπων. Ἀλλὰ γιὰ ἕναν πιστὸ χριστιανὸ τὸ ζήτημα τῆς πίστεως δὲν εἶναι θέμα τῆς διανοίας καὶ τῶν πολλῶν ἢ ὀλίγων ἐπιχειρημάτων, ἀλλὰ βασίζεται κατ’ ἐξοχὴν στὴν ἐμπειρία καὶ στὴν θέα τῶν αὐτοπτῶν καὶ αὐτηκόων μαρτύρων τοῦ Αναστημένου Κυρίου μας: «ὃ ἀκηκόαμεν, ὃ ἑωράκαμεν τοῖς ὀφθαλμοῖς ἡμῶν, ὃ ἐθεασάμεθα καὶ αἱ χεῖρες ἡμῶν ἐψηλάφησαν» (Α΄ Ἰω. 1: 1). Ἡ αὐθεντική χριστιανική πίστις, ὡς ἐμπειρία ζωῆς, εἶναι ἰσχυροτέρα τῶν λογικῶν ἀποδείξεων κατὰ τὸν ἅγιο Βασίλειο: «τό γε ἁπλοῦν τῆς πίστεως ἰσχυρότερον ἔστω τῶν λογικῶν ἀποδείξεων». 1
Κλείνοντας παραθέτομε ἕνα γλαφυρὸ ἀπόσπασμα ἀπὸ τοὺς λόγους τοῦ ἁγίου Παϊσίου, στὸ ὁποῖο διδάσκει ὅτι ἡ ἄδολος πίστις εἶναι ἀνωτέρα τῶν γνώσεων καὶ τῶν λογικῶν ἀποδείξεων. «Θυμᾶμαι, ἦταν ἕνα γεροντάκι στὴν Μονὴ Ἐσφιγμένου τόσο απλό, ποὺ καὶ τὴν Ἀνάληψη τὴν νόμιζε γιὰ Ἁγία. Ἔκανε κομποσχοίνι καὶ ἔλεγε: “Ἁγία τοῦ Θεοῦ, πρέσβευε ὑπὲρ ἡμῶν”! Κάποτε ἕνας ἀδελφὸς στὸ Γηροκομεῖο ἦταν ἄρρωστος, καὶ δὲν εἶχε τί νὰ τοῦ δώσῃ νὰ φάῃ. Μιὰ καὶ δυὸ κατεβαίνει τὶς σκάλες, ἀνοίγει τὸ παράθυρο ποὺ ἔβλεπε πρὸς τὴν θάλασσα, ἁπλώνει τὰ χέρια στην θάλασσα καὶ λέει: “Αγία μου Ἀνάληψη, δῶσ’ μου ἕνα ψαράκι γιὰ τὸν ἀδελφό”. Καὶ ἀμέσως -ὦ τοῦ θαύματος! – ἕνα τόσο μεγάλο ψάρι ξεπηδάει ἀπὸ τὴν θάλασσα μέσα στὰ χέρια του. Οἱ ἄλλοι ποὺ τὸν εἶδαν ἔμειναν ἔκπληκτοι. Ἐκεῖνος τοὺς κοιτοῦσε καὶ χαμογελούσε. σὰν νὰ τοὺς ἔλεγε: «Τι παράξενο βλέπετε;»
Ἐμεῖς ἔχουμε γνώσεις. ξέρουμε πότε γιορτάζει ὁ ἕνας ὁ Ἅγιος, πῶς μαρτύρησε ὁ ἄλλος, πότε ἔγινε ἡ Ἀνάληψη καὶ ποῦ ἔγινε καὶ πῶς ἔγινε, καὶ ὅμως οὔτε ἕνα τόσο δὰ ψαράκι δὲν μποροῦμε νὰ ἔχουμε! Αὐτὰ εἶναι τὰ παράξενα τῆς πνευματικῆς ζωῆς, τὰ ὁποῖα ἡ λογικὴ ὅσων διανοουμένων ἔχουν μέσα τους τὸν ἑαυτό τους καὶ ὄχι τὸν Θεὸ δὲν τὰ συλλαμβάνει, γιατί ἔχουν τὴν στεῖρα κοσμική γνώση με τὴν κοσμική πνευματική ἀρρώστια, καὶ λείπει τὸ Ἅγιο Πνεῦμα 2.
Ι. Κ. ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ
Από το περιοδικό “ΑΚΤΙΝΕΣ”
1 Μ. Βασιλείου, Ὁμιλίαι εἰς τὴν Ἐξαήμερον, Α΄ 10 (ΒΕΠ 51, 193).
2 Γέροντος Παϊσίου. Λόγοι, τόμ. Α΄ Σουρωτή: 1. Ἡσυχαστήριον Ἰωάννης ὁ Θεολόγος, 1999), σ. 213.
