«O ήλιος μη επιδυέτω επί τω παροργισμώ υμών». (Εφεσ. 4, 26)
(Η δύση του ήλιου να μην σας βρει μαλωμένους)
Αγιογραφικό θέμα για παιδιά
Ένας από τους πατέρες της Εκκλησίας μας λέει ότι η συγχωρητικότητα και η επιείκεια είναι η πιο ισχυρή δύναμη στον κόσμο μας και τίποτα 
δεν είναι πιο δυνατό από αυτή. Έχει δίκαιο άραγε; Είναι μεγάλη αδυναμία να μη συγχωρούμε τους άλλους και ακόμα πιο μεγάλη μας αδυναμία είναι να μη ζητάμε συγγνώμη από τους άλλους, όταν συμβεί να μαλώσουμε και να τσακωθούμε με κάποιον ή με κάποιους.
Είναι συνηθισμένο πράγμα, σχεδόν, κάθε μέρα να θυμώνουμε. Μια πειρακτική κουβέντα από τα αδέλφια μας, μια παρεξήγηση, ένα αστείο σε βάρος μας, μια ζαβολιά στα παιχνίδια και ο θυμός ανάβει στο λεπτό. Οι καρδιές χαλάνε. Τα μάτια πετάνε φλόγες. Και από τα χείλη βγαίνουν πικρά λόγια. Οι σχέσεις μεταξύ μας ψυχραίνονται. Τα βλέμματα μας αποφεύγουν να συναντηθούν και μέσα μας έχουμε πάρει την απόφαση να μην τον ξαναμιλήσουμε.
Το φαινόμενο δεν είναι καινούργιο. Είναι παλιό. Ο διάβολος δεν θέλει να βλέπει τους ανθρώπους μονιασμένους και αγαπημένους. Γι’ αυτό τους βάζει και μαλώνουν. Ό, τι έκανε με τα δυο πρώτα αδέλφια, τον Κάϊν και τον Άβελ, το κάνει και σε όλους τους ανθρώπους δια μέσου των αιώνων. Για να μην πέσουμε, λοιπόν, σ’ αυτή τη φοβερή παγίδα του διαβόλου, ας δούμε τι μας συμβουλεύει ο Λόγος του Θεού στην Αγία Γραφή. Πιο συγκεκριμένα ας δούμε τι μας λέγει ο μεγάλος αγωνιστής, ο απ. Παύλος, πού είχε αντιμετωπίσει πολλές παρόμοιες περιπτώσεις. Καλό είναι, μας λέγει, να μην πέσουμε στην παγίδα του πονηρού. Να μην μαλώνουμε και να μην τσακωνόμαστε μεταξύ μας. Αν όμως συμβεί κάτι τέτοιο, επειδή είμαστε άνθρωποι αδύνατοι, τότε βρείτε τρόπο να τα φτιάξετε μεταξύ σας και να συμφιλιωθείτε προτού δύσει ο ήλιος και κλείσει ή ήμερα. Και το λέγει ως έξης:
«Ο ήλιος μη επιδυέτω επί τω παροργισμώ υμών» (Έφεσ. 4, 26). Δηλαδή: η δύση του ήλιου να μην σας βρει μαλωμένους.
Αφορμές παροργισμού.
Προηγουμένως ανέφερα μερικές αφορμές τσακωμού και μαλώματος. Ας κάνουμε όμως πιο συγκεκριμένες τις αφορμές και τις αιτίες για να διαπιστώσουμε πόσο γελοίες είναι τώρα πού τις κρίνουμε με ηρεμία και νηφαλιότητα.
Ας δούμε, λοιπόν, για ποιους λόγους συνήθως μαλώνουν τα παιδιά μεταξύ τους. Τι λέτε;…
- Γιατί μας έθιξαν τον εγωισμό. Είναι το κυριότερο και σπουδαιότερο. Περιλαμβάνει όλα τα παρακάτω:
- Γιατί δεν μας παίνεψαν όσο περιμέναμε.
- Γιατί δεν υποχωρούν οι άλλοι στις απαιτήσεις μας.
- Δεν δέχονται τη γνώμη μας., δεν εφαρμόζουν τα δικά μας σχέδια κ.λ.π.
- Γιατί έγιναν κάποιες ζαβολιές στο παιχνίδι, ή γιατί δεν μας έδωσαν τη θέση πού θέλαμε ή και μας απέκλεισαν.
- Γιατί μας είπαν πειρακτικές κουβέντες ή και μας έκαναν κάποιο αστείο πού δεν το σηκώνουμε. Είμαστε εύθικτοι.
- Γιατί δεν θέλουμε να μας περνούν για κουτούς.
- Γιατί, κατά τη γνώμη μας, μας αδικούν με άστοχες ενέργειες και πράξεις τους
- Δεν μας προσέχουν όσο πρέπει και άλλοτε γιατί μας κατηγόρησαν.
- Γιατί υπάρχουν και πολλοί πού επίτηδες μας βάζουν στα λόγια, μας μεταφέρουν ψεύτικες πληροφορίες.
- Εκτός αυτών, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης (τύπος, ραδιόφωνο και τηλεόραση) από το πρωί ως το βράδυ μόνο μαλώματα και τσακωμούς μας δείχνουν και ανθρώπους θυμωμένους και οργισμένους. Και μείς τους αντιγράφουμε.
Τα αποτελέσματα πού έχουν τα μαλώματα και οι τσακωμοί.
Δεν χρειάζεται να πούμε περισσότερα για τις αίτιες και αφορμές πού μας κάνουν και μαλώνουμε μεταξύ μας. Ας δούμε τώρα μια άλλη πλευρά του θέματος. Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, τα αποτελέσματα πού έχουν στη ζωή μας και στις σχέσεις μας με τους άλλους τα μαλώματα και οι τσακωμοί;… (Συζήτηση).
Οι σχέσεις με τους άλλους ψυχραίνονται. Μιλάει απότομα. Λέει λόγια άσχημα και προσβλητικά. Χάνει πολύτιμους φίλους. Τους κάνει εχθρούς του. Έρχεται σε σύγκρουση μαζί τους. Δεν θέλει να τους δει. Μπορεί να έρθει και στα χέρια και να χτυπηθεί άσχημα. Να δημιουργήσει δηλαδή ζητήματα με φοβερές συνέπειες. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή στο σημείο αυτό. Σκεφθείτε τι θα γίνει το παιδί, πού κάθε μέρα, με τα μαλώματά του, χάνει τους φίλους του. Είναι συχνές οι φράσεις: «Μην τον πάρουμε μαζί μας, αρπάζεται εύκολα και θα μας χαλάσει την παρέα, την εκδρομή κ.λ.π.». «Μην τον πλησιάζεις, θα βρεις τον μπελά σου». Σιγά – σιγά, λοιπόν, θα απομονωθεί από όλους, θα βρεθεί χωρίς φίλους, χωρίς συνεργάτες, χωρίς παιδιά να κάνει συντροφιά. Και το χειρότερο είναι ότι, από μια τέτοια τακτική, απομακρύνει το παιδί τον εαυτό του και από τον ίδιο τον Θεό, πού είναι Θεός της αγάπης, της ειρήνης και της συγγνώμης.
Δεν χρειάζεται να προσθέσουμε άλλα, για να πεισθούμε πόσο κακό πράγμα είναι η μη συγγνώμη, ο θυμός, ή οργή. Τι ζημιά μας προκαλεί, τι αναστατώσεις μας φέρνει και τι συμφορές συσσωρεύει. Αυτό το καταλαβαίνουμε όλοι.
Πώς θα απαλλαγούμε από το θυμό.
Το δύσκολο είναι πώς θα τα καταφέρουμε να βγάλουμε από τη μέση το θυμό και την οργή. Πώς θα φτάσουμε στη συγγνώμη και τη συγχώρηση. Το σημείο αυτό είναι και ή καρδιά του σημερινού θέματος. Λοιπόν, πώς θα απαλλαγούμε από το θυμό; Πώς θα φτάσουμε στη συγγνώμη; Τι λέτε;
α) Αναλογιζόμενοι τις φοβερές συνέπειες της οργής.
Να σκεφτούμε τις φοβερές συνέπειες και τις δυσμενείς επιπτώσεις πού έχει σε μας ο θυμός και η οργή. Τώρα πού είμαστε παιδιά, οι συνέπειες είναι μικρές. Αργότερα θα είναι μεγάλες και καταστροφικές. Πρέπει να σημειώσουμε ότι στη μικρή ηλικία πιο εύκολα πολεμούμε το πάθος του θυμού. Στη μεγάλη ηλικία είναι πολύ δύσκολο.
β) Όρος για τη δική μας συγχώρεση.
Κάποτε είχαν μαλώσει δυο παιδιά. Ο ένας πήγε να εξομολογηθεί. Όταν ο πνευματικός του είπε να συγχωρήσει το φίλο του, εκείνος απάντησε: «Ποτέ στη ζωή μου δεν θα τον συγχωρήσω γι’ αυτό πού μου έκανε». Τότε ο εξομολόγος του είπε να απαγγείλει το «Πάτερ ημών…» αργά και καθαρά. Εκείνος άρχισε να λέγει το «Πάτερ ημών…». Όταν έφθασε στη φράση: «Και άφες ημίν τα οφειλήματα ημών, ως και ημείς αφίεμεν τοις οφειλέτες ημών…», ο εξομολόγος τον σταμάτησε και του είπε οτι δεν έχει το δικαίωμα να απαγγείλει τη φράση αυτή. Γιατί του είπε τα λόγια αυτά εξομολόγος; Γιατί το παιδί δεν είχε το δικαίωμα να πει τη φράση αυτή;… (Συζήτηση. Να επιμείνει ο ομαδάρχης).
Είναι φοβερό. Όρος και προϋπόθεση, για να μας συγχωρήσει ο Θεός, είναι να συγχωρούμε πρώτα εμείς τους άλλους. Μην το πάρουμε αψήφιστα το σημείο αυτό. Σκεφθείτε κατά την μεγάλη εκείνη ημέρα και ώρα της κρίσεως να ακουστεί ή φωνή του Θεού, όχι δεν σε συγχωρώ γιατί και συ δεν συγχώρεσες τους συνανθρώπους σου. Θυμάστε, εκτός από το «Πάτερ ημών», που άλλου το υπογραμμίζει αυτό ο Χριστός;…Στην «επί του Όρους ομιλία» αμέσως μετά το «Πάτερ ημών» πρόσθεσε τα έξης σημαντικά: «Αν δεν συγχωρήσετε στους ανθρώπους τα παραπτώματα τους (πού ενδεχομένως σας έθιξαν), τότε ούτε και ο Πατέρας σας θα συγχωρήσει τα δικά σας παραπτώματα» (Ματθ. 6, 15). Είναι μεγάλο συμφέρον της ψυχής μας να εξασφαλίσουμε από τώρα τη συγγνώμη του Θεού. Και θα είναι μεγάλη ανοησία να χάσουμε τη συγγνώμη του Θεού, μη συγχωρώντας τους άλλους από πείσμα και εγωισμό. Ο Χριστός για καμιά άλλη παράλειψη δεν είναι τόσο καταδικαστικός, όσο για τη μη συγχώρεση των άλλων. Όταν δεν συγχωρούμε υπογράφουμε την καταδίκη μας. Ας θυμηθούμε και την εκπληκτική εκείνη παραβολή του άσπλαχνου οφειλέτου πού καταδικάστηκε αμετάκλητα, επειδή δεν μπόρεσε να συγχωρήσει το σύνδουλο του, πού του είχε φταίξει πολύ λίγο (Ματθ. 18, 21 -35).
γ) Ανάγκη αυτοκυριαρχίας.
Ένα σοβαρό σημείο πού πρέπει να τονίσουμε στη συζήτηση μας είναι η αυτοκυριαρχία και η αυτοσυγκράτηση. Είναι εύκολη ή αυτοκυριαρχία; Πώς θα τα καταφέρουμε;…
Πρώτα-πρώτα πρέπει να υπογραμμίσουμε, ότι ή αυτοκυριαρχία είναι μεγάλη δύναμη στη ζωή μας. Αν είχαμε κάμερα και τραβούσαμε τον εαυτό μας την ώρα πού τσακώνεται και είναι κατακόκκινος από το θυμό και λέει λόγια άπρεπα και βλέπαμε στη συνέχεια τον εαυτό μας στο βίντεο, νομίζω, πώς ποτέ δεν θα ξαναμαλώναμε.
Αλλά, έστω. Καλά είναι να μπορείς να συγκρατείς το θυμό σου. Να μην αρπάζεσαι εύκολα, όπως λέμε. Αλλά, μια και αυτό είναι δύσκολο, τουλάχιστον, προσπάθησε να υπερνικήσεις τον τραυματισμένο εγωισμό σου και τρέξε εσύ πρώτος, να συμφιλιωθείς με τον αδελφό σου, το συμμαθητή σου, τον φίλο σου, πού πικράθηκες μαζί του. Και να το κάνεις αυτό την ίδια κιόλας μέρα πού μαλώσατε, πού χάλασαν οι καρδιές σας. Πριν προλάβει να δύσει ο ήλιος, να έχετε δέσει πάλι το νήμα της αγάπης μεταξύ σας.
Πριν δύσει ο ήλιος.
Η τελευταία αυτή φράση μας ξαναφέρνει στο νου τη φράση του απ. Παύλου, με την οποία αρχίσαμε το σημερινό μας θέμα. Δηλαδή πριν δύσει ο ήλιος να συμφιλιωθούμε.
Γιατί ο απ. Παύλος επιμένει τόσο έντονα ότι πρέπει να συμφιλιωθούμε οπωσδήποτε την ίδια μέρα πού μαλώσαμε;…
Πριν να δύσει ο ήλιος. Προσέξτε το αυτό καλά. Δεν είναι μια περιττή κουβέντα, πού μπορεί να την παραβλέψεις χωρίς να έχει συνέπειες. Και να, το γιατί: Αν σε πάρει η νύχτα στα σκοτάδια της, με τη φωτιά του θυμού στην ψυχή σου, τα πράγματα δυσκολεύονται Η μικρή φωτιά μπορεί να φουντώσει. Και η ασήμαντη, ίσως, αιτία του θυμού σου, να πάρει μεγάλες διαστάσεις μέσα σου και να καταλήξει ακόμη και σε μίσος και σε έχθρα και σε εκδίκηση.
Μη σου φαίνεται καθόλου υπερβολικό. Ξέρεις πώς μια μικρή σπίθα είναι ικανή ν’ ανάψει τρομακτικές πυρκαγιές. Κι ένας μικρός θυμός, αν δεν σβήσει με της αγάπης τη δροσιά, την ίδια μέρα πού άναψε, είναι ικανή να φέρει ανυπολόγιστες ζημιές στον εαυτό σου και στους γύρω σου.
Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας σαν έμπειροι πνευματικοί οδηγοί, τονίζουν τη μεγάλη ψυχολογική αλήθεια ότι κατά τη διάρκεια της νύχτας, ο διάβολος βρίσκει την ευκαιρία να ερεθίσει και να εξάψει την ψυχή του πιστού, να τον οδηγήσει σε κακές αποφάσεις, ώστε την επόμενη μέρα να είναι πιο εξαγριωμένος και πιο αποφασισμένος να έλθει σε ρήξη με τους άλλους. Σύμφωνα δε με τα νεότερα δεδομένα της ψυχολογίας, όταν κανείς δεν απαλλαγεί αμέσως, αυθημερόν, από το πάθος της οργής, τότε αυτό αποσύρεται στο υποσυνείδητο του ανθρώπου και από εκεί τον ενοχλεί περισσότερο και του δημιουργεί συμπλέγματα.
Να συγχωρούμε πολλές φορές.
Και τώρα μια τελευταία και σημαντική πλευρά του θέματος: Συνήθως όταν μας πειράζουν ή μας φταίνε οι άλλοι, μια – δυο φορές είμαστε διατεθειμένοι να τους συγχωρήσουμε. Όταν όμως γίνεται πολλές φορές, τότε τι γίνεται; Πόσες άραγε φορές πρέπει να συγχωρούμε τους άλλους; Τι μας λέγει ή Αγία Γραφή για το θέμα αυτό;… Μήπως θυμάστε τι απάντησε ο Χριστός μας στον απ. Πέτρο, όταν Τον ρώτησε πόσες φορές πρέπει να συγχωρούμε τους άλλους πού μας προσβάλλουν;… Ο απ. Πέτρος ρώτησε: «Κύριε, πόσες φορές πρέπει να συγχωρούμε αυτούς πού μας έφταιξαν; Έως επτά φορές τη μέρα; Η απάντηση του Κυρίου ήταν καταπέλτης: Όχι μόνο επτά φορές, αλλά 70 φορές 7 την ημέρα. Δηλαδή άπειρες φορές την ήμερα. Ο Πέτρος θεωρούσε ότι ήταν εξαιρετική μεγαλοψυχία να συγχωράει μερικές μόνο φορές. Αντ’ αυτού ο Κύριος του δίνει ένα αστρονομικό αριθμό πού σημαίνει άπειρες φορές, απεριόριστα. Όσες φορές χρειαστεί να είμαστε συμπαθείς και συγχωρητικοί.
Είναι εύκολο αυτό, παιδιά;…Δεν είναι εύκολο, αλλά είναι αναγκαίο, για να συγχωρήσει και μας ο Θεός. Η αλήθεια του Χριστού είναι σαφής. Σαν άνθρωποι έχουμε άπειρες αμαρτίες ακόμα και από μικροί. Όλες αυτές μας τις συγχωράει ο Θεός, αν και μείς συγχωρούμε τους άλλους. Προσοχή, λοιπόν. Μας συμφέρει να συγχωρούμε τους άλλους όσες φορές και αν μας έφταιξαν.
Στο σημείο αυτό πρέπει να σας πω και το εξής: Η συμβίωση μας με τους άλλους ανθρώπους δημιουργεί πολλές φορές αφορμές προστριβών και μαλωμάτων. Μη παραξενευόμαστε, αν μαλώνουμε με τους άλλους. Να έχουμε όμως τη μεγαλοψυχία να τους συγχωρούμε. Όχι μια φορά. Αλλά άπειρες φορές. Όσες φορές χρειαστεί. Αυτό μας το λέγει ο Χριστός. Αυτό μας διδάσκουν οι Πατέρες και οι πνευματικοί. ‘Ας τους ακούσουμε. Είναι να απορεί και να τα χάνει κανείς, πώς μετά από τέτοιους όρους τσιγκουνευόμαστε τη συγχωρητικότητά μας προς τους άλλους. Γι’ αυτό όχι μια και δυο φορές αλλά πάντα πρέπει να συγχωρούμε τους άλλους.
Το σημερινό θέμα-σύνθημα, παιδιά, είναι πάρα πολύ σημαντικό. Χρήσιμο για όλη μας τη ζωή. Να συγχωρούμε τους άλλους χωρίς αργοπορία. Προτού περάσει ή μέρα. Προτού δύσει ο ήλιος. Προτού έρθει ή νύχτα. «Ο ήλιος μη επιδυέτω επί τω παροργισμώ υμών». Αξίζει να το προσέξουμε και να το γράψουμε στη μνήμη μας με γράμματα χρυσά και φωτεινά! Να το βλέπουμε πάντα. Να το θυμόμαστε πάντα. Είναι ένα πολύτιμο, ένα ευγενικό σύνθημα πού μας κάνει να μοιάζουμε με τον Θεό μας, πού μας συγχωρεί όλους και πάντοτε όσο μεγάλα και πολλά και αν είναι τα αμαρτήματα μας. Άλλωστε μη ξεχνάμε ότι:
- Ο ίδιος ο Χριστός συγχώρησε τους σταυρωτές Του πάνω από το Σταυρό Του. Έτσι έγινε το μεγάλο υπόδειγμα μας και παράδειγμα στο θέμα αυτό.
- Ο αγ. Πρωτομάρτυς Στέφανος, νεότατος στην ηλικία, είχε τη δύναμη να συγχωρήσει όλους εκείνους πού τον λιθοβολούσαν μέχρι θανάτου.
- Αλλά και ο άγ. Διονύσιος, πού τόσο τιμάται στη Ζάκυνθο, συγχώρησε και έκρυψε το φονιά του αδελφού του και τον έσωσε από αυτούς πού τον καταδίωκαν.
Εκτός όλων αυτών, μη ξεχνάμε, ότι το να συγχωρούμε τους άλλους είναι, όπως είπαμε, όρος απαραίτητος πού μας θέτει ο Θεός για να συγχωρήσει τις δικές μας αμαρτίες. Τι θα διαλέξουμε, λοιπόν; Θέλουμε να μείνουμε για πάντα ασυγχώρητοι από τον Θεό; Ή θέλουμε να είμαστε συγχωρεμένοι, δικαιωμένοι, με την εγγύηση για την αιώνια ζωή; Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία, ότι προτιμάμε το δεύτερο. Τότε όπως ο Θεός είναι οικτίρμων και ελεήμων, έτσι και μείς στο μικρά και στα μεγάλα θέματα πρέπει να δείξουμε μεγάλη και καλή καρδιά. Όπως θέλουμε να μας συγχωρούν οι άλλοι, έτσι και μείς πρέπει να συγχωρούμε τους άλλους και μάλιστα χωρίς καθυστέρηση.
Οι Πατέρες μας λένε, ότι τίποτα άλλο δεν είναι ισχυρότερο από την επιείκεια και τη συγχωρητικότητα. Και προσθέτουν. Όπως το νερό σβήνει τη φωτιά, έτσι η συγχωρητικότητα σβήνει τη φωτιά της οργής και του θυμού, πού είναι χειρότερη από την πραγματική φωτιά. Έτσι έχουμε διπλό κέρδος και ωφέλεια. Και εμείς είμαστε ήρεμοι, ειρηνικοί και απαλλαγμένοι από τη φωτιά της οργής, αλλά και τον άλλο τον ωφελούμε και τον οδηγούμε στη συναίσθηση και του δικού του σφάλματος. Γι’ αυτό, από σήμερα, με τη βοήθεια του Θεού, ας πάρουμε τη σοφή απόφαση. Να συμφιλιωνόμαστε με τους άλλους το δυνατόν συντομότερο. Προτού δύσει ο ήλιος. Προτού έρθει η νύχτα. Και μη ξεχνάμε ότι στη Βασιλεία του Θεού έχουν θέση μόνο εκείνοι πού ξέρουν να συγχωρούν. Λοιπόν:
« Ο ήλιος μη επιδυέτω επί τω παροργισμώ υμών».
